Pytali się mnie: „Robiłeś Depeche Mode?! Iggy’ego Popa?!”. A dla mnie ci artyści byli po prostu nudni – opowiada wybitny brytyjski fotograf Brian Griffin „Gazecie Wyborczej”. Jego zdjęcia obejrzymy na FotoFestiwalu w Łodzi.

Olga Szymkowiak: Twarze pańskich bohaterów portretów nie są najważniejsze. Bywają przesłonięte cieniem i ukryte za różnymi przedmiotami.

Brian Griffin*: Nie interesuję się tym, jak ludzie wyglądają w rzeczywistości. Jeśli mają w sobie coś specjalnego, np. burzę loków jak Brian May z Queen, chcę to podkreślić.

Nigdy nie interesowała pana klasyczna fotografia portretowa?

– Nigdy nie interesowała mnie fotografia w ogóle. Nie kupuję albumów, nie myślę o rzeczywistości w sposób fotograficzny. Interesuje mnie sztuka.

Jak przygotowuje się pan do sesji zdjęciowej? Kiedy pojawia się pomysł na sfotografowanie konkretnej osoby?

– Zazwyczaj to kwestia impulsu, czasem wyniku rozmów z artystami i ich menedżerami lub przedstawicielami wytwórni. Zacząłem robić zdjęcia muzyków w 1978 r. Skończyłem w 1985 r., kiedy przemysł muzyczny uległ zmianie. Wszystko zaczęło kręcić się wokół marketingu i sprzedaży, w związku z czym spotkania dotyczyły wyłącznie tych kwestii.

Wcześniej najważniejsze były ciekawe pomysły i zabawa. Dobre zdjęcie mogło pomóc zespołowi w karierze, tak było w przypadkach kilku moich fotografii. Oczywiście najwięcej zależało od muzyki, ale pomogłem im w stworzeniu konkretnego wizerunku. Kiedy jednak pojawili się ludzie od marketingu, wszyscy zaczęli traktować pracę w tym przemyśle jak zwyczajną robotę i to zaczęło być nudne. Przestałem więc robić zdjęcia muzykom, bo nie było to dla mnie aż tak ekscytujące. Ludzie z wypiekami na twarzy mówili: „Sfotografowałeś Depeche Mode?! Będziesz robił zdjęcia dla Iggy’ego Popa?!”. A dla mnie ci artyści byli po prostu nudni.

Co takiego?!

– Naprawdę. Ja po prostu robiłem zdjęcia. Ci muzycy pomagali mi w uprawianiu sztuki, ale to wszystko. Było mi wszystko jedno, kim są.

Powiedział pan, że pomógł niektórym zespołom w rozwoju kariery. Miał pan na myśli Depeche Mode? Kiedy ich pan poznał, byli dzieciakami.

– Tak. Rzeczywiście zachowywali się jak dzieciaki, nie mogli się na niczym skupić, jak to młodzież, a ja czułem się, jakbym był ich nauczycielem. Po raz ostatni pracowałem z nimi w 1998 r., kiedy reżyserowałem teledysk do „Only When I Lose Myself”. Byli już wtedy dojrzałymi mężczyznami koło czterdziestki. David Gahan przeszedł przez wiele dramatycznych zakrętów i pokonał narkotykowy nałóg. Byłem pod jego wielkim wrażeniem. Byłem też jednak zadowolony, że nie muszę fotografować ich przez dłuższy czas, jak wcześniej. Za każdym razem, kiedy robiłem zdjęcie na okładkę, modliłem się, żeby artysta nie chciał się na niej znaleźć. Uważałem, że bez niego można stworzyć znacznie ciekawszą kompozycję promującą płytę. Wyjątek stanowił Iggy Pop, który był niesamowicie intrygujący i świetnie wychodził na zdjęciach.

Zdjęcie, które znalazło się na okładce płyty „A Broken Frame” Depeche Mode, uchodzi za jedną z najlepszych fotografii lat 80. i jedną z najwspanialszych okładek płyt w historii. Ale wcześniej przygotował pan okładkę pierwszej płyty Depeche Mode „Speak and Spell” – ta z kolei uznawana jest za jedną z najgorszych okładek wszech czasów. Co poszło nie tak?

– Daniel Miller z Mute Records, wydawca Depeche Mode, przeprowadził się do budynku, w którym pracowałem. Mój agent namówił go, żebym mógł zrobić okładkę dla Depeche Mode. Wcześniej robiłem udane zdjęcia okładkowe Iggy’ego Popa, przygotowałem także oprawę płyty „Look Sharp” Joe Jacksona, którą uznano za jedną z najlepszych okładek lat 70. Daniel Miller chętnie się zgodził. W tamtym czasie twórczość Depeche Mode przypominała plumkanie. Boże! Lubiłem niemiecką elektronikę, Kraftwerk, dlatego postanowiłem sobie trochę zażartować z Depeche Mode. Powstało zdjęcie łabędzia owiniętego folią. Nad tą okładką pracował również znakomity grafik Barney Bubbles. I zaprojektował najokropniejszą okładkę, jaką można sobie było wyobrazić! Zespół był przerażony, wytwórnia też, a przedstawiciele przemysłu muzycznego zgodnie stwierdzili, że to najgorsza okładka, jaką kiedykolwiek widzieli. Najdziwniejsze jest to, że teraz wszyscy tę okładkę uwielbiają (śmiech).

Taka sytuacja zdarzyła się dwa razy w karierze. Wcześniej zrobiłem zdjęcia zespołu The Teardrop Explodes na okładkę ich płyty „Kilimanjaro”. Tak wielu ludzi uznało ją za najgorszą okładkę roku, że wytwórnia postanowiła wydrukować w drugim tłoczeniu nową. A teraz wszyscy chcą mieć moją!

Wracając do Depeche Mode, nie mogłem zrozumieć, dlaczego chcieli, bym zrobił dla nich drugą okładkę. Może to dlatego, że płyta sprzedawała się dobrze?

A jak powstało słynne zdjęcie z okładki „A Broken Frame”?

– Spotkaliśmy się z zespołem i Millerem, podyskutowaliśmy i zdecydowaliśmy, że będzie to rosyjska żniwiarka na polu kukurydzy. Lubiłem fotografować ludzi pracujących fizycznie, interesowałem się rosyjską sztuką, a konstruktywizm i socrealizm były w modzie. W tym czasie pracowałem ze stylistką Jacqui Frye, która zaprojektowała ubranie dla modelki. Miejsce znaleźliśmy godzinę drogi na północ od Londynu. Bohaterką fotografii była kobieta w średnim wieku, tancerka. Pogoda przypominała tę, którą dzisiaj mamy w Łodzi. Było okropnie – ulewa, szare niebo i ta kukurydza, bardziej szara niż żółta. Kiedy wreszcie deszcz przestał padać, rzuciłem na kukurydzę trochę żółtego światła, ustawiłem tancerkę na polu i zacząłem czekać aż chmury ułożą się w interesującą strukturę. Przez chwilę wyglądały wspaniale, ustawiłem ekspozycję, balans i szybko nacisnąłem spust migawki. Kiedy to zrobiłem, wszyscy cieszyliśmy się tak, że aż podskakiwaliśmy jak dzieci. Kiedy po paru dniach zdjęcie było już gotowe, Miller nie mógł uwierzyć własnym oczom! To był historyczny moment. Później zdjęcie wybrano na najlepszą fotografię w Wielkiej Brytanii, pojawiło się na okładce magazynu „Life”. Pismo zobaczyłem w kawiarni w Berlinie, niesamowite uczucie. Najważniejszy magazyn fotograficzny na świecie, a ja miałem okładkę! Ta historia pokazała mi, że w fotografii z niczego może powstać coś niezwykłego.

Mówi pan, że zespoły były nudne. Żadnego „sex, drugs and rock’n’roll”?

– Nie pociągało mnie to, a i większość zespołów, z którymi wówczas pracowałem, była poukładana.

Po nagraniu „Black Celebration” Depeche Mode opuścili mnie i zaczęli współpracę z Antonem Corbijnem. Tak samo zrobili Echo & The Bunnymen. Po latach zrozumiałem, że zawsze byłem najmniej znaczącą postacią w grupie. Robiłem, co do mnie należy – i już. Kiedy więc przemysł muzyczny zaczął się ode mnie oddalać, nie przejąłem się tym zbyt mocno, wcześniej pracowałem też w reklamie. Znacznie bardziej się to opłacało. Zacząłem też robić zdjęcia biznesmenom i politykom. Spodobało mi się to i tak już zostało.